De 4e industriële revolutie en wat dit betekent voor de toekomstige manier van werken…

We staan aan het begin van een technologische revolutie. Deze revolutie zal voor fundamentele veranderingen gaan zorgen in de manier waarop we leven, werken en met elkaar omgaan.

Vorige week is in Davos het World Economic Forum (WEF) gehouden. De bijeenkomst was gericht op de gevolgen van de zogenaamde vierde industriële revolutie. De gevolgen van deze revolutie zijn nog onduidelijk maar kunnen variëren van veel banenverlies als gevolg van robotisering tot een andere manier van werken in een omgeving waarbij mannen en vrouwen op een gelijkwaardige wijze kunnen concurreren op de arbeidsmarkt.

Anderen voerden aan dat, terwijl de digitale revolutie was bedoeld om mensen samen te brengen, het soms lijkt dat we juist individualistischer zijn geworden. Uiteindelijk waren de deelnemers het erover eens dat de vierde industriële revolutie sterk leiderschap vereist met moedige besluiten en concrete acties.

Wat is de essentie van de vierde industriële revolutie volgens WEF?

De eerste industriële revolutie gebruikte water en stoomkracht om de productie te mechaniseren. De tweede revolutie gebruikte elektrische energie om massaproductie te maken en de derde gebruikte elektronica en informatietechnologie om de productie te automatiseren. Nu is er een vierde industriële revolutie die voortbouwt op de derde revolutie, de digitale revolutie. Deze vierde revolutie wordt gekenmerkt door samensmelting van verschillende technologieën waardoor de lijnen vervagen tussen de fysieke, digitale en biologische domeinen.

Er zijn onbeperkte mogelijkheden wanneer miljarden mensen met elkaar in verbinding staan via mobiele apparaten met ongekende rekenkracht, opslagcapaciteit en toegang tot kennis. En deze mogelijkheden zullen worden vermenigvuldigd met opkomende technologische doorbraken op gebieden zoals kunstmatige intelligentie, robotica, het internet-of-things, zelfrijdende voertuigen, 3-D printen, nanotechnologie, biotechnologie, energieopslag en quantum computing.

Welke impact heeft deze volgende golf van industriële revolutie?

Zal de 4^e industriële revolutie banen creëren of vernietigen? Hoe veranderen functieprofielen? En welke soorten vaardigheden zijn hierbij vereist? De antwoorden op deze vragen zijn van cruciaal belang voor leiders van organisaties en beleidsmakers om optimaal te profiteren van de kansen die voortvloeien uit deze revolutie.

Bedrijven moeten hun werknemers herscholen en nieuwe werkvormen en organisatiemodellen adopteren. Deze nieuwe revolutie creëert nieuwe vormen van interactie tussen mens en machine. Interacties die belangrijke gevolgen hebben voor de aard van het werk en organisatiestructuren. De uitdaging zal zijn om de geïntegreerde technologieën te omarmen, de creativiteit om nieuwe waarde toe te voegen, met behoud van de ‘personal touch’.

Relaties met klanten en met medewerkers zijn reeds aan het veranderen. Winkels verdwijnen als gevolg van online aankopen. Productie van (kleine) dingen kan thuis met behulp van 3D-printen. Een overleg met een financieel adviseur of een huisarts kan op afstand worden gehouden.

Voor veel organisaties leidt dit tot de terechte vraag wat dit betekent voor de manier waarop ze werken en dus ook voor hun kantoren. Wordt de ondergang van het kantoor nu echt werkelijkheid? Het is al geaccepteerd dat we, als er heldere resultaatafspraken zijn, kunnen werken vanuit huis of elders. Met andere woorden, er is geen noodzaak meer voor managers om voortdurend over de schouders mee te kijken.

De meest gehoorde argumenten van organisaties om het samenkomen van mensen in een kantoor te faciliteren zijn het leervermogen, samenwerking gericht op creativiteit en sociale cohesie (en voor mensen die denken dat werk simpelweg gedaan wordt op een kantoor en niet elders …). Maar blijft dit echt nodig in de toekomst? Veel organisaties richten hun pijlen op klantgerichte zelforganisatie en mensen kunnen elkaar overal ontmoeten. Eigenlijk net zoals onze voorouders dat al deden waarbij ze vanuit huis werkten en elkaar ontmoetten in de lokale gemeenschap. Op dit perspectief kun je misschien de vergelijking trekken naar de in opkomst zijnde co-working initiatieven zoals, Spaces, WeWork en Tribes.

Anderen – vooral architecten en de bouwwereld – blijven vasthouden aan het paradigma van ‘mensen hebben altijd een plek nodig voor werk dat niet thuis is’ en er zal altijd behoefte zijn aan gemeenschappelijke plekken met een verhaal (identiteit). We kennen ook allemaal de voorbeelden van de enorme Google en Apple campussen. In essentie zijn dit enorme informatie- en softwarefabrieken met allerlei additionele voorzieningen om er voor te zorgen dat medewerkers er naartoe komen om productief en creatief te zijn.

Interessant is dat de meeste van deze vooruitstrevende technologie bedrijven hun mensen liever zien samenwerken op kantoor (denk aan het bekende voorbeeld van Yahoo die haar medewerkers verplichtte weer naar kantoor te komen). Enerzijds zou je kunnen redeneren dat dit oud-denken is, maar het is blijkbaar de huidige realiteit. Hierbij lijkt innovatie en creativiteit afhankelijk van het face-to-face combineren van talenten en kennis van mensen. Technologie vergemakkelijkt het op afstand werken, maar vervangt (nog) niet de kracht van face-to-face ontmoetingen.

Naarmate de technologie voortschrijdt, zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid en duurzaamheid onderwerpen die een echte zorg voor iedere organisatie zou moeten zijn. We moeten de manier waarop we werken heroverwegen – want als de manier waarop we werken en de manier waarop we leven niet in overeenstemming zijn, zal onze wereld onhoudbaar worden.

Kortom, we leven in een prachtige wereld en we worden wederom geconfronteerd met een fascinerende kans naar een betere toekomst. Maar zijn wij in staat om optimaal te profiteren van de manier waarop wij in deze toekomstige wereld willen leven en werken?

Het verleden heeft me geleerd dat de menselijke psychologie en de fundamentele behoeften van de mensen niet echt zijn veranderd tijdens de vorige industriële revoluties. We zijn namelijk geneigd om vast te houden aan de menselijke maat en sociale verbondenheid. Daarnaast geloof ik dat we ook in staat zijn om nieuwe kansen en nieuwe banen te creëren (om degene die we verliezen te compenseren).

In dit perspectief vond ik een citaat van John F. Kerry treffend: ‘We are not the prisoners of a predetermined future.’