Interview “Om onze welvaart te behouden, moeten we weer gaan ondernemen”

Willem de Jager (61) is sinds februari 2009 directeur van het Telewerkforum. Het Telewerkforum werd in 1995 opgericht, toendertijd met als doel om het thuiswerken te bevorderen. Tegenwoordig is het takenpakket een stuk breder. Naast het agenderen van Het Nieuwe Werken, belangenbehartiging bij betrokken ministeries en sociale partners, is het Telewerkforum actief om kennis en ’best practices’ te verspreiden bij aangesloten bedrijven en overige geïnteresseerden. De Jager heeft als ultieme doel om de stichting op te kunnen heffen. ‘Als een meerderheid van de werkende Nederlanders volgens de principes van Het Nieuwe Werken werkt, hebben wij ons doel bereikt.’

Arjan Hooiveld van Het Nieuwe Werken Blog, zocht Willem de Jager op in de Malietoren bij VNO-NCW en sprak met hem over zijn visie op Het Nieuwe Werken. 

Waarom is Het Nieuwe Werken zo belangrijk voor Nederland?

‘Zo’n zeven jaar geleden leefden wij in het  Westen nog met het idee dat onze kenniseconomie lichtjaren voorlag op economieën in bijvoorbeeld Zuidoost Azië. Er werd met enige zelfgenoegzaamheid vastgesteld dat China een economie had van de omvang van een land als Italië. Het zou volgens de kenners nog lichtjaren duren,  voordat de opkomende landen ‘ons’ qua welvaart zouden inhalen. In de praktijk zijn deze economieën waanzinnig snel gegroeid.

Dat is duidelijk geworden toen China met het oog op de Olympische Spelen van 2008 steeds meer westerse journalisten toeliet . Via de media kwamen er nieuwe inzichten binnendruppelen. Er blijken in China jaarlijks 1,1 miljoen bèta-studenten af te studeren aan universiteiten. Een ongekend reservoir van mensen die zelf aan de slag gaan met R&D en innovatie. Het is niet voor niets dat bedrijven als IBM, HP en Philips R&D-afdelingen naar Zuidoost Azië verplaatsen.

Het Nieuwe Werken is wat mij een betreft een belangrijke ontwikkeling om ons huidige welvaartsniveau vast te kunnen houden. De kennisvoorsprong neemt immers zienderogen af. Over een aantal jaar worden onze economiën ingehaald door de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China, red).’

Hoe ziet u dan de rol van Het Nieuwe Werken?

‘Het grote verschil van de westerse en oosterse mentaliteit ligt in individualiteit versus collectivisme. Denk alleen maar aan de imposante opening van de Olympische Spelen in Beijing, waarbij 10.000 Chinese mannen en vrouwen met akelige precisie tegelijkertijd en synchroon minutenlang een showspektakel opvoerden. Zij kregen drie jaar lang de tijd om dit tot op de milliseconde te perfectioneren. Ondenkbaar in de westerse wereld.

Onze kracht heeft altijd gelegen in het individualisme, in de handels- en ondernemingsgeest. De Vikingen begonnen al in 900 met ontdekken, we kenden de Hanzesteden, de koloniale mogendheden en ga zo maar door. De industrialisering van de 19^e eeuw was een trendbreuk. Vanaf dat moment werden ondernemende mensen ingekapseld en gingen zij hun diensten aanbieden in ruil voor een salaris. We leven anno 2010 nog steeds met de gevolgen hiervan. Het huidige stelsel maakt ondernemen erg lastig’.

‘De essentie van Het Nieuwe Werken is wat mij betreft het bevrijden van mensen uit de 20^e eeuwse ketenen. Het brengt nieuwe mogelijkheden en kansen voor ondernemend ingestelde mensen, binnen en buiten organisaties.’

Is Het Nieuwe Werken voor iedereen wenselijk?

Jazeker! Ook bij bedrijven en organisaties waar niet onafhankelijk van tijd en plaats kan worden gewerkt, zoals in productiebedrijven, kan er veel winst behaald worden door mensen meer betrokken te maken.  Door bijvoorbeeld zelfroostering.

Over het algemeen richt Het Nieuwe Werken zich natuurlijk op kenniswerkers. Van de 7,5 tot 8 miljoen werkenden in Nederland, kan globaal de helft als kenniswerker worden getypeerd. Onderzoeksbureau Blauwresearch heeft berekend dat ongeveer 1,6 miljoen mensen (zo’n 20%) min of meer volgens de principes van HNW werken. Ik schat in dat van die vier miljoen kenniswerkers zeker 60% structureel ‘nieuw’ kan werken. Dat betekent dat er nog een hoop winst te behalen is.

Ook het aantal ZZP’ers is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Er zijn zeker zo’n  400.000 zelfstandige flexwerkers. Juist deze ZZP’ers zijn nu onbeschermd, ook op het vlak van sociale zekerheid. Dat heeft er overigens wel toe geleid dat Nederland een behoorlijk flexibele economie heeft.

Heeft u de indruk dat de boodschap van het Telewerkforum goed landt?

We richten ons met name op grote en middelgrote werkgevers. Het is niet voor niets dat we kantoor houden in het gebouw van VNO-NCW. De boodschap is dat we inventiever, creatiever, innovatiever en productiever moeten worden. Dat kan alleen als Nederland slimmer gaat werken.

De organisatiestructuren uit de 20^e eeuw, die gericht zijn op controle, wantrouwen, repressie zullen langzamerhand hun grip verliezen. De aanbodeconomie verandert in een vraag gedragen economie. Babyboomers gaan met pensioen en er zullen veel functies vacant komen. Al met al genoeg reden voor bedrijven om met Het Nieuwe Werken aan de slag te gaan, of om zich daar tenminste in te verdiepen.

In de praktijk zijn veel van onze partners (KPN, Vodafone, Rabobank, SNS-Reaal) begonnen met een vorm van HNW. Sommige daarvan hebben een commercieel belang, maar veel anderen bereiden zich voor op de toekomst.

Welke rol vervult het Telewerkforum in het publieke domein?

Het Telewerkforum doet  veel aan lobbywerk richting sociale partners (Stichting van de Arbeid, red) vakcentrales, bonden en de ministeries van Financiën (vanwege belastingregelgeving), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Arbo-regelgeving),  Jeugd & Gezin, OCW en Economische Zaken. We zijn constant in gesprek om ervoor te zorgen dat verouderde regelgeving wordt aangepast. Veel wetgeving is vooral gericht op alleen thuiswerken.

De nieuwe Wet Vereenvoudiging Arbeidskosten, die onlangs door het Ministerie van Financiën is gemaakt, is ook voor werkgevers geen vooruitgang. Met deze wet worden 29 wetten m.b.t. telewerken, belastingvrije uitkeringen en fiscale voordelen voor werknemers vervangen door één regeling. De wetgeving wordt daardoor eenvouder, maar financieel zorgt het voor geen enkele stimulans. Daarom voeren wij de druk om Minister De Jager op, om de wet te herzien en aantrekkelijker te maken.

Tijdens de recente verkiezingen is er met geen woord gesproken over Het Nieuwe Werken.

Dat is waar! Ook hier is nog veel te winnen. Alleen GroenLinks heeft vorig jaar een pleidooi gehouden om thuiswerken te faciliteren. Zij wilden echter wettelijk vastleggen dat werknemers recht hebben op één dag thuiswerken per week. Daarom ben ik met het Tweedekamerlid Ineke van Gent op stap gegaan om te laten zien dat Het Nieuwe Werken veel breder is dan thuiswerken en dat verplichtende afspraken juist averechts werken. De andere partijen zijn nog helemaal niet bezig met Het Nieuwe Werken en de voordelen ervan. Ook hier is dus nog veel winst te behalen.

Wat kan het Telewerkforum voor individuele Nieuwe Werkers betekenen?

In de eerste plaats werken wij dus met partners. Momenteel zijn er 60 participanten. Dat zijn bedrijven die een jaarlijkse donatie overmaken en waarvoor wij als community, kenniscentrum en platform dienen. We organiseren jaarlijks een aantal workshops en in december een jaarcongres.

Individuele Nieuwe Werkers kunnen op onze website veel informatie vinden over aspecten van Het Nieuwe Werken, de telewerktest doen  en zich abonneren op de tweewekelijkse nieuwsbrief. Daarnaast staan wij natuurlijk altijd open voor suggesties.