Leiderschap in tijden van chaos en crisis; bekijk het eens anders

April 2012: BBC News meldt dat tankwagenchauffeurs in Groot-Brittannië een staking hebben aangekondigd. Een minister uit het Britse kabinet kan zichzelf niet beheersen en spoort de burger aan meteen benzine in te slaan. Voor het geval dat. Het gevolg: In twee dagen tijd een landelijk benzinetekort, een week lang woekerprijzen, schermutselingen bij de tankstations, mensen die hun keuken in de hens steken met lekkende jerrycans en waterflessen…maar de voorgenomen staking blijft uit!

Een paar dagen later zet ik de Britse nieuwsradio aan. Politici en economisten bekvechten over de beste manier om deze voortstuwende recessie te controleren. Wanneer de presentator de lijnen opengooit voor het publiek, is de ene klacht na de andere hoorbaar. “Deze zogenaamde leiders en experts zijn verantwoordelijk voor de rotzooi waar we nu in verkeren; ze hadden het moeten zien aankomen, ze hadden ons, de burgers, voor deze catastrofe horen te behoeden.”

Chaos onder controle brengen

Chaos, of zelfs de gedachte eraan, lijkt het slechtste in de mens naar boven te brengen – zowel privé als zakelijk en politiek. Om de één of andere reden hebben we geleerd dat chaos koste wat kost voorkomen of vermeden moet worden. Met andere woorden: Het dient gecontroleerd te worden, met name door de mensen die ‘de leiding hebben’. Maar hoe effectief is dit idee van chaoscontrole werkelijk?

Falend crisismanagement

Ik heb het ‘crisismanagement’ van politiek Nederland van een afstandje mogen bekijken. Ten tijde van de eerste recessie werd besloten banken in problemen over te nemen. Dit zou de enige juiste maatregel zijn om verdere economische neergang voor te zijn. Een paar jaar later ziet het land zich geconfronteerd met een overheidstekort dat te hoog is in de ogen van de EU. Er moet gesneden worden om in ieder geval de toonaangevende positie op het internationale podium niet te verliezen. Tijd om de leiders van de coalitiepartners ondergronds te laten gaan; zij mogen slechts opnieuw het daglicht zien wanneer een strategisch plan is gesmeed dat Nederlands neerwaartse spiraal een halt zal toeroepen.

Zeven weken later lijkt het dan zover. Maar de gedoogpartner maakt onverwacht een zijsprong. Al het gedogen en alle Nederlandse verdraagzaamheid behoren ineens tot het verleden; de verwijten en schuldvragen vliegen iedereen om de oren. Het land is stuurloos, de beurzen verliezen hun vertrouwen en de koersen dalen verder. Iemand dient te hangen voor deze nieuwe chaos! En we denken nog steeds dat we er goed aan doen om crisis en chaos de baas te worden?
 

Mogelijkheden

Het leven lacht zich waarschijnlijk rot; het weet als geen ander dat spartelen in drijfzand een slecht idee is. Het weet dat er een alternatief is; de natuur levert het bewijs. Iedere verandering brengt chaos met zich mee en daar rekent de natuur juist op. Geen seizoenen zonder klimaatverandering, geen vruchtbare grond zonder bemesting van de dood, geen nieuwe groei zonder de oncontroleerbare stille tijd van ontkiemen en creatie. Zou dit misschien ook waar kunnen zijn voor de economie en politiek? Wat zou er gebeuren als we ons schikken naar de natuurlijke flow van verandering, chaos en creatie?

Dit is waar ik een grote rol toebedeeld zie aan een leiderschapsdynamiek-nieuwe-stijl. In plaats van te vechten tegen de flow van het leven, zouden we inspiratie kunnen halen uit de oncontroleerbare kracht die de komst van nieuwe creatie aankondigt. Niet langer snijden, budgetten bevriezen of bestaande productiestrategieën nog harder door de strot duwen. Maar gebruikmaken van de tijd die chaos ons lijkt te gunnen om de akkers om te ploegen. Individuele en collectieve waarden kunnen bijvoorbeeld weer eens tegen elkaar afgezet worden. De aanwezige authentieke kwaliteiten, behoeften en wensen kunnen geïnventariseerd worden. Interne structuren en systemen die hun houdbaarheidsdatum gepasseerd zijn, mogen vaarwel gezegd worden.

Controle met beperkte houdbaarheid

Goed, als leiders-nieuwe-stijl zijn we misschien moedig genoeg om mee te surfen op de golf van crisis en chaos, maar nu wil ons resultaatgerichte brein echt weten hoe. Het probeert meteen weer cognitieve controle te bewerkstelligen. En hier springen commerciële crisismanagers en change agents handig op in. Zij ontwikkelen De Tien Technieken voor succesvol omgaan met crisis en chaos. Er is misschien zelfs een slimme leiderschapsacademie die belooft dat een zeker spiritueel concept ons door deze turbulente tijden zal loodsen. Deze nieuwe controlestrategieën werken waarschijnlijk even; overtuiging en intentie doen soms krachtig werk.

Leiderschap aangepast aan de behoeften van het moment

Er is echter een duurzaam alternatief voorradig: Vertrouwen op de enige echte waarheid van verandering dat niets ooit hetzelfde is – geen omstandigheid, geen ervaring, geen werknemer, geen organisatie. Ieder moment van verandering, chaos en creatie is daarom anders. Ware inspiratie – het sleutelelement van elke gezonde leiderschapsdynamiek – is daarom altijd nieuw, fris en in contact met de behoeften van het moment. Het is oncontroleerbaar en onvoorspelbaar. En mijn ervaring leert mij en mijn cliënten dat het ongelooflijk helder, praktisch en efficiënt is.

Leiderschap dat moedig genoeg is om verandering, chaos en creatie in te lijven, zou wel eens de goudmijn kunnen zijn in tijden van de grootste financiële chaos.