Leiderschapsprogramma’s voor de kassamedewerker
Onlangs werd ik gewezen op een interessante Nieuwe-Werken-functie bij een van de grootste spelers in corporate Nederland. Ik surfte naar de website van deze multinational en ondervond hoe de desbetreffende vacature was bedolven onder een aanbod van zo’n 250 managementfuncties. Meteen doemde de vraag op: als iedereen een manager is, wie managen zij dan nog? Mijn brein linkte management onherroepelijk aan het aloude baas-boven-baas-concept dat we leiderschap gedoopt hebben.
Gek: mijn werk met professionals en organisaties had al lang de traditionele ideeën over leiderschap en management binnenste buiten gekeerd. Ik had ondervonden hoe de ware essentie van leiderschap niet is te vinden in persoonlijk gezag en controle, hoe het weinig heeft te maken met het ontstane verticale managementconcept. En toch scheerde ik in dit geval management en hiërarchisch leiderschap over dezelfde kam. De verwarring in mij was een goede reden om op nader onderzoek uit te gaan…
Gezag over een groep mensen
De jaren tachtig: status en aanzien nemen een populistische vlucht. Succes is te meten aan je salaris en functie. Heb je het geschopt tot manager, dan heb je het ‘gemaakt’. Dit algemeen besef breekt de deuren open van Neerlands eliteclub van managers. Titels, diploma’s, klimmen op de carrièreladder, het is opeens weggelegd voor iedereen met een greintje ambitie. En dus schieten allerhande managementopleidingen en -instituten als paddenstoelen uit de grond.
Het papiertje en de promotie houden in dat je het gezag – en de zogeheten eindverantwoordelijkheid – hebt over een groep mensen die nog niet deze stap hebben gezet. En omdat ons traditionele leiderschapsidee berust op eenzelfde verticale structuur, besluiten we dat managers leiders dienen te zijn. Dit gezelschap van ‘leidinggevenden’ is het waard om in geïnvesteerd te worden: hen vallen de nieuwste (en vaak duurste) leiderschapsprogramma’s ten deel.
Recht op leidinggevende positie
Wanneer we de film vooruitspoelen, zien we hoe de wildgroei aan managers en managementtitels ons verticale concept langzaam maar zeker uitholt. Meer en meer mensen beginnen deel uit te maken van de eliteclub, die dus niet meer zo elitair is. We hebben blijkbaar allemaal recht op een ‘leidinggevende positie’ en op een opleiding die ons zal leren hoe we invloed kunnen ‘uitoefenen’ op de mensen ‘onder ons’. Maar hoe meer managers c.q. leidinggevenden, des te dunner de spoeling van mensen die ‘eronder hangt’ wachtend op de bezielende leiding van hun ‘meerdere’. Onbedoeld leidt de jacht op aanzien en macht ons naar een horizontale arbeidsverhouding.
Je eigen werk managen
Rond de eeuwwisseling doet de flexibilisering van de arbeid daar een inhoudelijk schepje bovenop: opeens is er de mogelijkheid om onze eigen kwaliteiten, ervaring en tijd te managen. Het tijdperk van de baas (i.e. ‘senior manager’) die ons vertelt waar, wanneer en hoe we werken lijkt z’n einde nabij.
Iedere ‘manager’ vertolkt op individuele wijze een rol in het collectieve productieproces. Daarbij dicteren de omstandigheden wiens interesse, ervaring en aangeboren kwaliteiten op dat moment de meeste aandacht verdient. En dus begint de behoefte te groeien aan een volledig nieuwe kijk op leiderschap.
Aanpassing
Geen wonder dat ik bij het zien van de betreffende vacaturelijst even het spoor bijster was! Management heeft in drie decennia tijd een radicale transformatie doorgemaakt. We hebben alleen ons referentiekader en taalgebruik nog niet aangepast. Die 250 managementvacatures waren er stiekem veel te weinig! Onder de opsomming van human resource managers, office managers en systeemmanagers hadden advertenties kunnen staan voor een postmanager, kantinekassamanager en wc manager.
Iedereen een leadership development programma
En… als we erkennen dat iedereen een manager is, waarom zouden we dan nog iemand uitsluiten van de nieuwste leiderschapsprogramma’s? Juist in een horizontaal speelveld van menselijk kapitaal kan iedereen wegwijs gemaakt worden in de vloeiende dynamiek van inspiratie, leiden en volgen. Een waardevolle investering die goed lijkt te passen in de tijdsgeest. De wc manager naast de human resource manager in de collegebanken van het nieuwste leadership development programma, waarom niet?