Marktdenken en Het Nieuwe Werken

Kent u het marshmallow-experiment? Een kleuter zit alleen in een kamer met een spekje binnen handbereik. De onderzoeker heeft beloofd het kind met een tweede spekje te belonen als het er over twintig minuten nog ligt. Het zal u waarschijnlijk niet verbazen dat de meeste kinderen de verleiding niet kunnen weerstaan. Zij verkiezen kortetermijnbevrediging boven langetermijnbeloning.

Het lijkt erop dat volwassenen tegenwoordig niet erg van deze kleuters verschillen. Denk maar eens aan een aantal organisaties, bedrijven en hun aandeelhouders. Ook daar zie je dat volwassen mensen de verleiding niet kunnen weerstaan en kortetermijnprofijt verkiezen boven een duurzaam, algemeen- of bedrijfsbelang. En het zijn niet alleen de snelle zaken- en bankjongens die, nog voor ze goed over de consequenties hebben nagedacht, voor de instant bevrediging en hoofdprijs gaan. Nee, ook schoolbesturen, woningbouwcorporaties, gemeenten en overheden laten zien dat ze maar slecht alleen gelaten kunnen worden met een spekkie voor het bekkie.

Snel even afvinken

Wat is er toch in ze gevaren? Het antwoord luidt: door emoties bevangen marktdenken! Het marktdenken, met haar hiërarchische systeemgedreven besturing, focust vooral op snelle afvinkbare financiële resultaten. Wil je als bestuurder serieus worden genomen, dan moet je de organisatie als een productieproces zien dat lean en mean moet verlopen. Daarbij worden de human resources zo efficiënt en goedkoop mogelijk ingezet. Doel: de beurskoers en/of omzet omhoog en de kosten omlaag.

Waarom dit in de praktijk niet werkt? 
Bent u een human resource? Bent u een instrument dat efficiënt wil worden ingezet? Spreekt u weleens iemand die trots op een feestje vertelt dat hij zo efficiënt wordt ingezet dat hij de kosten van de organisatie drukt? Wij niet. Wij kennen wel steeds meer mensen die hun loyaliteit en verbondenheid met organisaties verliezen, die met tegenzin naar het werk gaan en nog maar weinig respect kunnen opbrengen voor hun leidinggevenden. Mensen die intussen ook voor dat ene snelle spekkie gaan, omdat ze er niet meer op durven vertrouwen dat hun inzet, vakmanschap en betrokkenheid op den duur ook zal worden beloond.

Vlees en bloed

En al laten verschillende banken, schoolbesturen en huisvesters duidelijk zien dat je toewijding niet ‘top-down over de organisatie kunt uitrollen’; je loyaliteit en eerbied kunt ‘afdwingen’ noch ‘implementeren’, en betrokkenheid niet kunt ‘outsourcen’ als je werkende mensen tot volstrekt inwisselbare, taakafhankelijke roldragers reduceert, toch lijkt er maar geen einde te komen aan de trend die systeemgedreven marktdenken heet. Kostenreductie blijft het doel, de rest bijzaak.

Waarom gaan we toch door met het invoeren van deze handelswijze die er onherroepelijk toe leidt dat mensen van zichzelf vervreemden, hun prestatiekwaliteit wordt ondermijnd en die hun verantwoordelijkheid, gemeenschapszin en loyaliteit ondergraaft? Denken we werkelijk dat we hiermee kosten besparen? Dat mensen op deze manier beter presteren?

Ach, kom nou! Wij zijn geen human resources die effectief en efficiënt ingezet willen worden om snelle afvinkbare financiële resultaten te behalen. Ook op ons werk zijn wij mensen van vlees en bloed, die zich willen inzetten voor organisatiedoelen waarop we trots kunnen zijn.

Reduceer mensen tot machines en je krijgt mentaal verzuimende en vervreemde ‘kleuters’, behandel ze als volwassenen op basis van zelfsturing, wederzijds respect en vertrouwen en je krijgt gedreven en verbonden vakmensen. Dan doe je aan Het Nieuwe Werken.