Tien essentiële overwegingen Het Nieuwe Werken

Door Victor de Pous van De Pous - 5 september 2011
1 Reactie

Wie de ontwikkelingen in het domein nieuwe manieren van werken in de informatiemaatschappij van de laatste twee decennia analyseert en vervolgens de blik naar voren wendt, kan tien onvermijdelijke conclusies trekken.

1. Losgemaakte tongen

Nieuwe manieren van werken maken in toenemende mate de tongen los. Sterker, wie heeft er tegenwoordig geen mening over of geeft er geen eigen interpretatie aan? Vroeger waren deze discussies, naast puur wetenschappelijk, nogal eens nationaal-politiek van aard. Welk land telt de meeste telewerkers? Om hiermee de staat aan te geven waarin een moderne natie verkeert. Nu lijken uitspraken over Het Nieuwe Werken vaak een vrije meningsuiting te zijn.

2. Te licht

De tijd dat zieners en thought leaders schaars en bijna vanzelfsprekend van gewicht waren, ligt definitief achter ons. Vroeger was dat anders. Zo voorzag futuroloog Alvin Toffler in 1980 dat mensen in het electronic cottage gingen produceren, terwijl de naar Los Angeles geïmmigreerde Engelsman Jack Nilles daarvoor al de mogelijkheden in de praktijk demonstreerde van wat hij telecommuting en telework noemde. Baanbrekend was eveneens de visie van Erik Veldhoen, die in 1995 stelde dat kantoren niet meer bestaan. Maar het was de Amerikaan J.C. Jones die al in 1957 het idee van de electronic homeworker omschreef. Tegenwoordig telt Nederland zestien miljoen bondscoaches die tevens als managementgoeroe of organisatieadviseur acteren.

3. Schaarste aan domeinkennis en praktische ervaring

Naar de uiteenlopende — organisatorische en andere aspecten — van arbeid is sinds de industriële revolutie breed en waarschijnlijk zelfs min of meer uitputtend onderzoek gedaan. Ontelbare wetenschappelijke, management- en nieuwspublicaties getuigen hiervan. Maar een aanzienlijk deel van de nieuwewerkendebaters gaan hieraan klakkeloos voorbij en ontberen historische en actuele dossierkennis. Los daarvan betreft de invoering van nieuwe manieren van werken in bedrijf of overheidsorganisatie geen theoretische exercitie, maar een intensief implementatietraject dat deskundige begeleiding behoeft.

4. Marketing-push

Marketing Het Nieuwe WerkenOndanks de explosief stijgende belangstelling in woord en geschrift kent geen land een maatschappijbrede invoering van nieuwe manieren van werken, zelfs niet daar waar de innovatieve concepten ooit werden bedacht. Sterker nog, de net savvy Amerikanen van vandaag, lopen qua arbeidsflexibilisering in het algemeen en het nieuwe werken in het bijzonder fors achter op Nederland. Toch gaan de transitieprocessen ook bij ons traag. Daarom beogen grootschalige marketingcampagnes al twintig jaar de bestuurskamers in de private en publieke sector over de streep te trekken. Ondanks alle toegedachte voordelen (efficiency, productiviteit, werk/privé-balans, milieu, kostenbesparing), verkoopt Het Nieuwe Werken kennelijk niet zichzelf.

5. Juridische waterscheiding

Uit managementoogpunt is de juridische status van de plaats- en tijdonafhankelijke kenniswerker altijd relevanter geweest dan de theoretische definities en persoonlijke opvattingen, omdat hieraan directe rechtsgevolgen zijn gekoppeld (dwingendrechtelijk wetgevingskader, rechten en plichten, aansprakelijkheden), die bovendien bedrijfseconomisch, sociaalrechtelijk en fiscaalrechtelijk doorwerken. Grosso modo kennen we twee smaken. Wanneer partijen een overeenkomst sluiten die strekt tot het verrichten van (kennis)werk tegen betaling, kunnen ze het contract inrichten als arbeidsovereenkomst of als overeenkomst van opdracht.

6. Het prerogatief van bestuurders

Het Nieuwe Werken thuisHet personeel wil een betere balans tussen werk en privé en meer verantwoordelijkheid voor het management van de eigen werkzaamheden dragen. Groenlinks vindt dat er een wettelijk recht op telethuiswerk moet komen. Een ronduit slecht idee. Het feit dat nieuwe manieren van werken individu, arbeidsorganisatie en samenleving uitstekende diensten kunnen bewijzen, rechtvaardigt nog geen generiek wettelijk recht ter zake. In geval van kenniswerk in loondienst moet bepaalt de werkgever of Het Nieuwe Werken wordt ingevoerd. De organisatorische inrichting is immers juridisch bezien een prerogatief van de ondernemer.

7. Onderbelichting van de netwerksamenleving

Nogal opmerkelijk richten de discussies zich nog altijd hoofdzakelijk op de verhouding werkgever-werknemer; scherper gezegd, op de (rechts)positie van de werknemer bezien door zíjn bril. Maar organisatievormen ontwikkelen zich ook anderszins, waarbij het klassieke contrat social heeft plaatsgemaakt voor persoonlijk ondernemerschap los van arbeidsovereenkomst en gezagverhouding. In een echt platte wereld vindt sourcing van kennis en arbeid by default plaats na afweging. Zelf doen of uitbesteden? Zoals cloud computing de elastische schaalbaarheid als een ICT-dienst op afroep betekent, zo betekent Het Nieuwe Werken — mede — de elastische schaalbaarheid van human resourcing.

8. Cloud computing als motor

Nieuwe manieren van werken in het tijd- en plaatsonafhankelijke perspectief ontstaan vooral door de beschikbaarheid, kwaliteit en mogelijkheden van ICT, betrouwbaarheid incluis. Cloud computing betreft een nieuw leveringsmodel. Software, rekenkracht en gegevensopslag worden als een automatisch schaalbare dienst op afroep geleverd en zijn met virtualisatietechnieken losgekoppeld van de fysieke computerfaciliteiten in datacenters. Hierdoor krijgt de gegevensverwerking via internet een gedistribueerd, ‘vloeibaar’ karakter. Mensen kunnen altijd bij hun software en informatie en bovendien tijd- en plaatsonafhankelijk allerlei diensten afnemen. Everything as a service, luidt het actuele paradigma. Perfect voor Het Nieuwe Werken en de netwerksamenleving.

9. Ontwrichtende gevolgen

Grenzen vervagen door Het Nieuwe WerkenCloud computing maakt veel mogelijk, waaronder werken zonder landsgrenzen. De een werkt straks formeel-juridisch vanuit een Baltische staat, waar een lage flat tax geldt en de administratieve lasten nauwelijks boven nul uitkomen. Maar hij woont in Nederland en werkt veelvuldig voor Amerikaanse opdrachtgevers. De ander emigreert zowel privé als zakelijk vanwege subsidies naar een rurale, economisch achtergebleven regio in Europa. Wanneer de gewenste compacte overheid, die meer met minder moet doen, en de grotere werkgevers in de private sector, volop gaan gebruikmaken van de 24-uursnetwerksamenleving, verandert het nationale staatshuishoudboekje ingrijpend. Minder mensen in loondienst (sociale heffingen) en mogelijk minder belastingplichtigen op grond van het Nederlandse fiscale regime, tenzij tenminste het werkklimaat concurrerend of aantrekkelijk is.

10. Tijd voor strategisch beleid

Het duale — innovatieve en ontwrichtende — karakter van de moderne informatietechniek zet niet alleen zakelijke modellen in veel bedrijfstakken op zijn kop, grote ondernemingen kunnen meer dan ooit forum shoppen; bedrijfseconomisch en juridisch. Naast de plaats waar ze vennootschapsbelasting betalen, kan kenniswerk en integrale bedrijfsproces (inter)nationaal, op afstand, worden uitbesteed. Vice versa hebben kenniswerkers en andere dienstverleners de mogelijkheid te werken waar ze willen, mede op basis van voor hun preferente juridische en fiscale constructies. Dit aspect van Het Nieuwe Werken raakt de regionale en nationale werkgelegenheid van een land in het hart, net zoals de staatshuishouding. Hier liggen bedreigingen en kansen. Strategisch beleid van de regering is nu opportuun. Dat geldt ook voor iedere onderneming. Wat voor bedrijf wil het zijn? Hoe zien de kernwaarden eruit?

Deel dit artikel met anderen
Victor de Pous - Bedrijfsjurist en industrie-analist
Victor de Pous is bedrijfsjurist en industrie-analist. Hij houdt zich sinds 1983 bezig met de rechtsaspecten van digitale technologie en de informatiemaatschappij. Daarnaast is hij onder andere mede-oprichter en secretaris van de Stichting International Telework Foundation. Ook was hij hoofdredacteur van Vakblad Telewerken, Tijdschrift voor Moderne Organisatievormen.
Zie zijn linkedin profiel voor meer informatie.
Wat zijn uw gedachten over dit onderwerp? Deel ze hieronder met andere lezers!

1 reactie


    Anoniem zegt:

    Goed artikel!