Verandering van tijdperk

Onlangs had ik het genoegen Jan Rotmans te spreken, hoogleraar Transitiekunde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en auteur van ‘In het oog van de orkaan’. Dit boek gaat over het feit dat veel organisaties niet door hebben dat er zich fundamentele veranderingen voltrekken. Ze staan in het oog van de orkaan, waar je de turbulentie niet voelt. Maar die is er wel.

Rotmans zei het zo: “We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk”. Hij schetst een beeld van zelforganiserende burgers waardoor organisaties als banken, verzekeraars en energiebedrijven in hun voortbestaan worden bedreigd. Met hulp van technologie regelen mensen het zelf. De wereld van energie is misschien nog wel het meest helder. Er worden steeds meer energiecoöperaties opgericht, er zijn steeds meer zonnepanelen en windmolens. En het gevolg is dat steeds meer energiecentrales stilstaan.

Veel organisaties zijn de laatste tijd bezig geweest met invoering van Het Nieuwe Werken. Vaak met als doelstelling efficiënter en effectiever te werken met meer tevreden en betrokken medewerkers en lagere kosten. Als je naar Jan Rotmans luistert is dat voor de meeste organisaties niet genoeg. De technologische veranderingen gaan zo snel dat ze die niet kunnen bijhouden. Het is de uitdaging zichzelf opnieuw uit te vinden.

Sommige organisaties lukt dat wonderwel. Nokia was eerst een producent van houtpulp, daarna van rubberproducten en stapte uiteindelijk in de mobiele telefoons. Maar twee keer vernieuwen is uiteindelijk niet voldoende gebleven. Het merk verdwijnt, bleek eind april, na de overname door Microsoft.

Volgens Rotmans hebben organisaties moedige leiders nodig. Leiders die zien dat verandering nodig is en duaal kunnen sturen. Aan de ene kant moeten ze doorgaan met het leiden en steeds efficiënter maken van de bestaande organisatie. Aan de andere kant moeten ze ruimte creëren voor echt innovatie. Het eerste is nodig omdat een bank, een verzekeraar of energiebedrijf misschien nog wel decennia lang de huidige diensten blijft leveren, maar tegelijkertijd wordt beconcurreerd door onverwachte aanbieders. Het tweede is nodig omdat de bestaande dienstverlening uiteindelijk geen toekomst biedt.

De vernieuwing wordt mogelijk door veranderteams in organisaties in te richten die met steun van de top en voldoende budget aan de slag gaan met innovatie en samenwerkingen met ‘start ups’ aangaan. Veranderteams die bestaan uit een combinatie van interne mensen, maar vooral ook externen die door hun frisse blik nieuwe kansen zien. Een slimme organisatie voert niet alleen Het Nieuwe Werken in, maar stelt zich ook open, experimenteert met nieuwe vormen van organiseren en creëert onverwachte én verrassende netwerken. Om te voorkomen dat de orkaan haar verwoest.